Geuren
roepen associaties op en beïnvloeden stemmingen van mensen.
Geuren in de eredienst kunnen helpen een
bepaalde stemming uit te drukken en liturgische accenten te
benadrukken. Het is
vergelijkbaar met de liturgische kleuren: ook die versterken het
karakter van
een dienst en roepen het te voorschijn.
De
geuren die we gebruiken komen van de zgn. essentiële oliën (ook wel etherische oliën genoemd). Dit zijn oliën op basis van plantenextracten.
Je moet ze in een bakje warm water druppelen (meestal tussen de 10 en
20
druppels) dat op een waxine-brandertje staat (geurlampje of
aromalampje). Door verdamping
komen de geuren vrij. Het voordeel boven wierook is dat je er niet van
gaat
kuchen en
dat je een grotere variëteit aan geuren hebt. In een
middelgrote kerk heb je op twee plekken een
brandertje nodig dat je twintig minuten van te voren aansteekt. De
geurlampjes
zijn voor weinig geld bij bijv. De Tuinen te koop.
De oliën zijn te koop bij reformwinkels
of alternatieve winkels. Goede (maar ook dure) merken zijn: Volatile en
Chi. Maar
ook goedkopere, minder zuivere oliën werken goed (ook bij De Tuinen)..
Zondag Invocabit: Sandelhout.
Het
is
een geur die past bij het meditatieve, naar binnen gekeerde karakter
van de
zondag.
Net als
bij de liturgische kleuren is er geen sluitende redenering te bedenken
waarom
een bepaalde geur bij een bepaalde zondag hoort. Het is een
kwestie van
associaties en van persoonlijke smaak. Maar over smaak valt te
twisten. .
Zondag Reminiscere: Den
De geur
van dennenolie geeft ruimte. Dat kan je voelen als je de geur opsnuift.
Het is
ook een slijmoplosser, ook dat geeft ruimte in je borstkas.
De
associatie met zondag Reminiscere is tweeledig. Er is de wijdsheid van
de
bergtoppen uit Mattheus 17 en Exodus 24 en het wijd open gaan voor het
contact
met de hemel, zowel in deze twee bijbelgedeeltes als in de aanhef van
Psalm 25.
Maar vooral: we wensen die ruimte aan de discipelen toe. Zij willen
Jezus het
liefs bij hen houden, vasthouden. De ruimte kan hen helpen los te laten
en
afscheid te nemen. De warmte van de geur geeft hun moed en vertrouwen
om de
komende dagen aan te gaan.
Een
nevenassociatie: Mozes,
Elia en Jezus spreken over Jezus’ Exodus. Bij Exodus gaat het
veelal over “jasja”
bevrijden, maar ook letterlijk ruimte maken, bevrijding uit de
benauwdheid.
(Licht)astmatische mensen weten hoe dat voelt in je borst: de
verlossing uit de
benauwdheid.
Een
alternatief voor deze zondag is Sandelhout (zie ook vorige week).
Sandelhout
heft op (verheerlijking, Mozes gaat naar God, “Tot u Heer hef
ik mijn ziel”
(psalm 25)) en heeft ook een stevige down-to-earth-achtige component (
uitzicht
op het lijden, God geeft zijn wet voor ons leven hier op aarde).
Sandelhout is
wel veel duurder dan dennenolie. Een flesje Volatile dennenolie kost
slecht 3
Euro.
Zondag
Oculi: Lemongrass
Het kost
enige moeite om het karakter van deze zondag nauwkeurig te bepalen. In
de
lezing voor het A-jaar gaat het om het levende water dat tot een bron
wordt in
ieder mens. Dat heeft iets opborrelends en verfrissends. Het heeft ook
iets
inspirerends en in beweging zettends.
De
lezing van het B-jaar gaat over de tempelreiniging. Als we bedenken dat
Jezus
hier spreekt over de tempel van zijn lichaam, dan komen we bijna bij
dezelfde
associaties, alleen gaat het hier ook om een oordeel over wat er niet
thuis
hoort. Het Luthers Leesrooster heeft eenzelfde thematiek met de lezing
van
Lukas 11:14-28 over de onreine geesten in een mens/huis. Het C-jaar
heeft met
de gelijkenis van de onvruchtbare vijgeboom (Lukas 13:1-9) een beeld
van groei
vergelijkbaar met de bron en een beeld van oordeel, vergelijkbaar met
de
tempelreiniging. Je zou kunnen zeggen: deze zondag gaat over wat God
doet
opwellen in een mens, en daar gaat een reinmakende werking van uit.
Lemongrass
is een verfrissende geur, die meteen diep doordringt in het lichaam.
Hij brengt
je bij de zetel van je gevoel en opent je: “Steeds weer
zoeken mijn ogen naar u”
(psalm 25:15). De geur stimuleert en activeert.
Let erop
dat je niet teveel neemt anders ruikt het vooral naar citronella (een
familielid van deze grassoort).
Zondag
Laetare: Wierook
Zondag
Laetare wordt wel Klein-Pasen genoemd, het is een moment in de
Veertigdagentijd
dat al het één en ander van het paaslicht
doordringt. Ook de lezingen geven dat aan. In het A-jaar is er het
wonder van
het zien, een eschatologisch gebeuren dat leidt tot een (innerlijke en
uiterlijke) verlichting. In het B-jaar is er de wonderbaarlijke
spijziging uit
Johannes 6. Ook dat laat de vruchten van Pasen reeds proeven. In het
C-jaar is
er de gelijkenis van de verloren zoon, ook een moment van de
(eschatologische)
vergeving die met Jezus’ martelaarschap verbonden is. Psalm
122, de psalm die
met deze zondag verbonden is geraakt,
is
een loflied op de stad van God.
Wierook
(let wel wierookolie, niet wierookolie dat je brandt) hebben we gekozen
vanwege
de volgende eigenschappen. Het heeft een zoete geur die de zoete smaak
van het
eschatologische gebeuren van Pasen oproept. Het heeft een sterke, rijke
en
diepe grondtoon, die de diepte, de kracht en de omvattendheid van Pasen
verbeelden. De geur laat je ook opstijgen, vanuit de diepte naar
omhoog.
Wierook is versterkend en geeft een krachtige, vreugdevolle blik op de
wereld.
Het doet verlangen naar meer.
Nadeel:
wierook is niet goedkoop, ongeveer 10 Euro voor 2,5 ml (Volatile).
Botanische
naam: Boswellia carterii
Zondag
Judica: Benzoë
Met
zondag Judica beginnen we Pasen echt te naderen. De psalm van de zondag
is een
gebed om recht: “Doe mij recht, o God, en voer een
rechtsgeding tegen een volk
zonder godsvrucht.” Doordat je deze psalm zo vlak voor Pasen
leest, verwijst de
psalmlezing zowel naar het rechtsgeding tegen Jezus door Pilatus e.a.,
als naar
de vrijspraak van God in de opstanding. De opstanding van Lazarus
(Johannes 11,
A-jaar), de aankondiging van Jezus van zijn dood (Johannes 12:20-36 in
het B-jaar) en de
gelijkenis van de onrechtvaardige pachters (C-jaar, Lucas 20:9-19)
lopen op de
dood en opstanding van Jezus vooruit.
We
hebben gekozen voor Benzoë, omdat het een uitgesproken
zoete geur is. Het geeft aan dat Gods oordeel genade is (gezang 130).
Als God
mensen tot hun recht laat komen dan brengt hij
niet de geur van de dood, maar de zoete geur van het
leven. Gods oordeel
is ook een zacht oordeel, veel zachter dan we vaak over onszelf
oordelen. Het
zoete van Benzoë roept ook een verlangen op, dat
je vooruit doet kijken naar wat komen gaat. Het zoete heeft ook iets
troostends, voor de harde tijd die komen gaat. Benzoë wordt ook wel gebruikt als
balsem op wonden. Daarvandaan is het ook balsem voor de ziel.
En
ergens is het diepe zoete toch ook een geur van de dood. De bloem geurt
geheel,
is geheel voldragen en begint te verwelken.
Botanische
naam: Styrax benjoin
Zondag
Palmarum: Roos
De
geur
roos komt goed overeen met het dubbele karakter van de zondag. Roos is
een geur
van de volheid die met Jezus meekomt als hij Jeruzalem binnentrekt om
daar het
koningschap van God te herstellen.
De geur
is ook zo vol dat hij je brengt bij de bodem van je gevoel en dus (in
ieder
geval dat geldt voor veel mensen) ook bij je verdriet. Zoals mensen op
een heel
mooi moment in hun leven, zich juist hun verdriet om wat verloren ging
herinneren. Zo wijst de geur naar het lijdensverhaal, dat hetzij met
Palmarum
gelezen wordt, hetzij in de komende week gelezen wordt.
Roos is
een zoete, diepe, innige geur. Het is de geur van de liefde en daar
gaat het
natuurlijk ook om in deze week. Hooglied is de feestrol die in de
synagoge met
Pasen wordt gelezen.
Rozenolie
is duur. De rozenolie van “Levensvreugd” is
kwalitatief goed en niet duur (7
Euro voor 10 ml).
Geuren
voor de goede week en Pasen
Voor
Palmpasen kozen we roos, omdat roos een volle zoete geur is, die zowel
het zoete van het heil van deze Paasweek verbeeldt en ook het verdriet in je ziel
aanboort. Het is een geur die eigenlijk de hele week
gebruikt kan worden.
Welke
geur je met Pasen zelf gebruikt is vooral een theologische keus. Wil je
sterk
de nadruk leggen op het nieuwe begin van Pasen dan moet je
kiezen voor een
frisse geur als mandarijn. Houd je Goede Vrijdag en Pasen bijeen, dan blijft
roos een goede keus.
Wie een
Stille Zaterdag-viering houdt kan gebruik maken van Nardus
(Jatamansi Nardus).
Maria zalfde Jezus met Nardus voor zijn dood. In
de oudheid gold Nardus als een
kostbaar parfum (zie Hooglied 1:12). Onze associatie met de geur is in het verlengde van Marcus 14:8
“Van te voren heeft zij mijn lichaam gezalfd voor de
begrafenis”: als een olie waarmee men doden zalven kan, om de
geur van de dood
te verdrijven en de geur van het leven te geven.
Berthe
van Soest
Coen
Wessel
|