Fantasy-boeken
zijn populair onder middelbare scholieren. Het begon tien jaar geleden
met de
Harry Potter reeks. Op dit moment is de Twilight-reeks, waarin de
avonturen van
goede vampiers worden beschreven, een topper onder tieners. De trilogie
‘de
Hongerspelen’ van de Amerikaanse schrijfster Susanne Collins
is in Nederland
nog niet zo’n groot succes, maar in andere landen is het een
absolute hit. Ook
voor niet-tieners is het een interessant boek. Het is spannend en het
mixt
christelijke en antieke thema’s in de moderne vorm van de
real-life soap
cultuur. Het einde is zelfs zeer interessant.
‘De
Hongerspelen’ spelen zich af in een duistere toekomst waarin het land Panem –
de voormalige VS - dictatoriaal wordt geregeerd vanuit de stadstaat
‘het
Capitool’. Het Capitool regeert over twaalf districten, die
fors worden
uitgebuit. Ooit kwamen de districten in opstand tegen het Capitool,
maar ze
verloren. Ze moeten daarvoor boeten door jaarlijks ieder een jongen en
een
meisje af te staan die elkaar op leven en dood bevechten in de
‘Hongerspelen’.
Dit zijn Spelen die volgens een real life soap-concept van verborgen
camera’s
zijn opgezet, om zo het hele volk van het gruwelijke spel mee te laten
genieten. De enige die overleeft is winnaar. Het verhaal begint als
hoofdpersoon
Katniss zich aanmeldt om met de Hongerspelen mee te doen. Ze wil de
plaats van
haar zusje innemen, die is ingeloot om mee te doen aan de Hongerspelen.
Heroïek
‘De
Hongerspelen’ begint zo met het christologische thema van de
plaatsvervanging.
In het hele boek zijn christologische thema’s aanwezig als
opoffering, verraad
en liefde. Ook thema’s die belangrijk zijn voor middelbare
scholieren als
twijfel aan jezelf, de waarde van vriendschap en ijdelheid, komen
ruimschoots
aan bod. Toch is het lezen van de boeken niet echt een verdiepende
ervaring.
Christelijke en existentiële thema’s worden wel
aangestipt, maar heel erg diep
worden ze niet uitgewerkt. Het boek is een meer een mengse l van christelijke en
antiek-heroïsche thema’s. Het
antiek-heroïsche overwint daarin moeiteloos.
De voortgang van het rauwe en ontstellend
geweldd adige spel overheerst in het boek. De
schrijfster manoeuvreert je als
lezer in dezelfde positie als de ‘Hongerspelen’-
televisiekijker. De gebeurtenissen
zijn vreselijk en je voelt je schuldig dat je zoiets gewelddadigs
bekijkt of
leest. Tegelijkertijd is het boek ongelofelijk meeslepend, juist ook
omdat het
een spel op leven en dood is.
Ook
hoofdpersoon Katniss lijdt aan deze dubbelheid. Ze is iemand die
meedoet met
het spel. Ze laat zich helemaal aankleden en optutten voor de gevechten
en
geniet van de celebrity-status die daar bij hoort. Ze vecht mee en ze
maakt
zich schuldig aan de dood van medespelers. En tegelijkertijd walgt ze
van het
spel en vaak ook van zichzelf.
Het
tweede deel, de Vuurvogel, is
een net
iets minder spannende herhaling van het eerste deel. Opnieuw moet
Katniss aan
een soort Hongerspelen deelnemen. Ze overleeft opnieuw. Dit keer wordt
ze gered
door een gewapende groep uit het enige district dat niet is onderworpen
aan het
Capitool. Haar redding is het sein voor een algehele opstand van de
onderworpen
districten.
Icoon
van de opstand
Het
meest interessant vind ik het slotdeel. In dit deel rukken de rebellen
op naar
het Capitool. Ook Katniss vecht mee. Zij wordt door rebellenleidster
Coin
ingezet als de icoon van het verzet. Haar verrichtingen en haar
aanmoedigingen
worden nauwkeurig door de televisie van de
rebellen geregistreerd en als
propagandamateriaal uitgezonden. Katniss laat zich gebruiken als icoon,
maar
heeft ook in de gaten dat rebellenleidster Coin zo haar eigen
aspiraties voor
de macht heeft voor de tijd na de overwinning. Maar voorlopig heeft
Catniss nog
hetzelfde doel als Coin en gaat ze de strijd in. Daarin laat ze zich
ook leiden
door een persoonlijk motief. Ze wil wraak nemen op president Snow, de
president
van het Capitool. Ze wil hem eigenhandig doden in de strijd.
Dat lukt
haar niet. In de finale fase van de strijd komt het tot een massamoord
op jonge
kinderen, die door het Capitool lijkt te zijn gepleegd. Als de inwoners
van het
Capitool de beelden hiervan zien, geven zij zich over, nog voordat
Katniss
president Snow heeft kunnen bereiken. Als troostprijs mag Katniss de
openbare
executie van president Snow uitvoeren.
Tot
dit
einde van dit laatste deel vond ik de serie vooral een meeslepende en
originele
bestseller voor middelbare scholieren en hun ouders, die ik met
ambivalente
gevoelens las. (Nou ja, om eerlijk te zijn: ik liet me vooral
meeslepen). Die
ambivalente gevoelens blijven, maar op het einde van het laatste deel
krijgt de
trilogie ook een indrukwekkende draai. Lezer pas op, ik ga nu
de clou
verklappen.
Tyrannenmoord
Al
eerder in het slotdeel is duidelijk geworden dat het verzet moorddadig
kan
zijn. De jeugdvriend van Katniss ontwerpt persoonlijk plannen voor een
militaire operatie waarbij honderden Capitoolstrijders niet worden
verslagen,
maar worden afgemaakt. Ook de kindermoord blijkt door het verzet in
scene gezet
te zijn. Verzetsleidster Coin ontvouwt plannen om nu voortaan de
inwoners van
het Capitool te onderwerpen aan jaarlijkse Hongerspelen, zodat de
geschiedenis
zich dreigt te herhalen. Wanneer Katniss met haar wapen klaar staat om
president Snow in het openbaar te executeren, richt ze op het laatste
moment
haar wapen niet op Snow, maar vermoordt ze verzetsleidster Coin.
Met dit
onverwachte slot wordt de reflectie van Katniss op haar eigen gedrag -
doe ik
het wel goed.- in een bredere en politiekere context getrokken. Haar
zelfkritiek wordt nu verbonden met zelfkritiek op de revolutionaire
beweging
waar ze deel van uit maakt. Het boek eindigt niet met een glorieuze
overwinning
van de goede rebellen, maar met een tyrannenmoord op de eigen
aanvoerster. De
Hongerspelen-boeken proberen zo de Jacobijnse en Stalinistische
ervaringen met
opstand en revolutie te verwerken. Susanne Collins leeft duidelijk niet
meer in
de jaren zestig. Maar in haar fascinatie voor spel, glamour, spanning
en geweld
is ze weer heel erg kind van deze tijd.
|