Naar
Homepage
Naar Archief
Naar
Weblog
|
Dit
is het schilderij ‘Baptism in Kansas’ van de Amerikaanse schilder John
Steuart Curry (November 14, 1897-August 29, 1946). John Curry werd
geboren in Kansas. Hij schilderde dit schilderij in 1928. Het is een
herinnering aan een doop die hij als kind had meegemaakt.
In het schilderij is er een eenheid van de mens met het landschap. Je
ziet het eindeloze, lege en stoffige landschap van Kansas. Even hard en
krachtig als het landschap zijn de mensen. Ze hebben markante koppen en
stralen een rotsvast geloof uit.
Centraal
in de scene is de predikant met de dopelinge. De predikant
heeft een vurig, gehard en fanatiek gezicht. De dopelinge heeft een wit
kleed aan en is één en al overgave. Zij doen denken aan schilderijen
van Johannes de Doper die Jezus in de Jordaan doopt. Johannes de Doper
was ook een man van de woestijn en iemand met een zeker fanatisme.
Alleen is de Jordaan een waterbak geworden in het droge Kansas.
De predikant en de dopelinge vormen op het schilderij het driehoekige
onderstel van de windmolen. Zo ontstaat er een verticale lijn naar
boven, naar de hemel. In de hemel komen er zonnestralen van
achter een wolk te voorschijn. Het is het licht van God, die door een
wolk omhuld wordt. Er dalen twee vogels uit de hemel neer, een
herinnering aan de heilige Geest die bij de doop van Jezus in de
gestalte van een duif neerdaalde.
Zo is er een
grote eenheid tussen de mensen, hun geloof, het landschap en God. Zelfs
de windmolen is een verwijzing naar de hemel geworden. Het heeft
daardoor iets idyllisch.
De mensen uit Kansas waren in 1928 niet blij met dit schilderij. Ze
vonden dat ze stereotyp werden afgebeeld. Dat kan ik me ergens wel
voorstellen. Van binnenuit ziet hun leven en hun geloof er zo niet uit.
Het schilderij is een schilderij van een buitenstander, in het geval
van John Steuart Curry: iemand die een buitenstaander geworden is,
doordat hij kunstenaar in New York is geworden. Het schilderij zelf
heeft ook het perspectief van een buitenstaander Je kijkt naar de doop
en doordat je vanuit een net iets hogere plaats tegen de ruggen van het gezin op de voorgrond aan kijkt,
sta je zelf niet in de kring en ben je toeschouwer.
Het is het schilderij van iemand die in New York een onverwacht verhaal
vertelt. Hij vertelt niet hoe achterlijk Kansas is en hoe dom hun
geloof is, maar hij kan de ruwe kracht van hun geloof navoelen en
invoelbaar maken. Hij ziet ook de schoonheid ervan en het schilderij
heeft ook iets van een romantische droom van heelheid: God, mens en
landschap zijn één. De oude vrouw in de auto en de zuigeling op de arm
van zijn moeder symboliseren de continuïteit van de generaties. John
Curry laat de mensen in New York daarnaast met een zeker erbarmen naar
deze mensen in Kansas kijken, die nu eenmaal zo hun leven leven.
Is het schilderij daarmee alleen een idylle? Ik weet het niet. Ik weet
niet zeker hoe ik de fanatieke blik van de predikant moet beoordelen.
Misschien hoorde dit voor John Curry bij het tafereel. Ook uit andere
schilderijen van John Curry spreekt bewondering voor ongetemde kracht.
Maar de ogen van de predikant doen me ook denken aan een ander
schilderij van hem, Tragic Prelude. Daar heeft hij de uit Kansas
afkomstige John Brown geschilderd. Ook deze gestalte is van een Johannes de Doper achtige
allure. In de ene hand heeft hij een bijbel en in de andere hand een
geweer.
John Brown was een strijder tegen de slavernij. Zo fanatiek was hij dat
hij voorstanders van de slavernij eigenhandig vermoordde. Zijn moorden
waren een aanleiding voor de Amerikaanse Burgeroorlog (vandaar de
titel: Tragic Prelude, tragisch voorspel). Op het schilderij zie je
soldaten van beide partijen tegenover elkaar staan. Het vuur uit de
hemel en de tornado (in Kansas zijn veel tornado’s) verbeelden de
verwoestende werking van de oorlog. Onder de voeten van John Brown
liggen dode soldaten van beide partijen.
Ook deze verwoesting kan schuil gaan in het harde Godsgeloof van de
predikant uit Baptism in Kansas, dunkt mij. Misschien dacht John Curry
er ook zo over of misschien is hij er later zo over gaan denken. De
schildering ‘Tragic Prelude’ is van zo’n tien jaar later.
Het schilderij Baptism in Kansas was begin 2010 te zien in de Kunsthal
in Rotterdam, als onderdeel van de tentoonstelling ‘Modern Life, Edward
Hopper and his time’.
|