Toen midden in de wintertijd | |
Naar
Homepage Naar Hoofdstukpagina Liturgiek |
Het
lied 'Toen midden in de windertijd' (lied 495 uit het Liedboek
2013) heeft een interessante
geschiedenis die een klein beetje van belang is voor het begrijpen van
dit lied.
Het lied is gebaseerd op het Canadese kerstlied 'It was in the moon of wintertime', maar is niet een duidelijke vertaling van deze Engelse tekst. "It was in the moon of wintertime' geldt als het eerste Canadese Kerstlied en is zeer populair in Canada. Het gaat terug op een origineel dat volgens de overlevering door de Franse jezuïet Jean de Brébeuf in 1643 in de Huron-taal geschreven werd. Een eerste geschreven versie stamt uit het begin van de 18e eeuw. Het lied lijkt een poging tot inculturatie van het Kerstverhaal. De bekendste (Engelse) tekst van dit lied gaat als volgt: 't Within a lodge of broken bark the tender babe was found; a ragged robe of rabbit skin enwrapped his beauty round; but as the hunter braves drew nigh, the angel song rang loud and high: Jesus your King is born, in excelsis gloria The earliest moon of wintertime is not so round and fair As was the ring of glory on the helpless infant there The chiefs from far before him knelt With gifts of fox and beaver pelt Jesus your King is born, in excelsis gloria O children of the forest free, O sons of Manitou The Holy Child of earth and heaven is born today for you. Come kneel before the radiant boy Who brings you beauty peace and joy Jesus your King is born, in excelsis gloria Het lied lijkt een heel aardige poging om het Kerstverhaal voor de Huron-indianen toegankelijk te maken. De naam van God is vervangen door die van Manitou, die alle Karl May-lezers kennen als de Indiaanse oppergod. De herders zijn jagers geworden en de wijzen uit het Oosten zijn 'chiefs from far' en het kindje wordt gevonden 'in konijnebont gewikkeld'. Zoals gezegd: het lied lijkt een poging tot inculturatie van het Kerstverhaal. Dat is het ook, maar er zit een addertje onder het gras. Deze Engelse vertaling is geen letterlijke vertaling van het lied van Jean de Brébeuf. Het is een romantiserende vertaling uit 1926 van Jesse Edgar Middleton. Het origineel van de Brébeuf klinkt anders. Een hedendaagse Engelse vertaling luidt: Have courage, you who are human beings: Jesus, he is born The okie spirit who enslaved us has fled Don't listen to him for he corrupts the spirits of our thoughts Jesus, he is born The okie spirits who live in the sky are coming with a message They're coming to say, "Rejoice! Mary has given birth. Rejoice!" Jesus, he is born Three men of great authority have left for the place of his birth Tiscient, the star appearing over the horizon leads them there That star will walk first on the path to guide them Jesus, he is born The star stopped not far from where Jesus was born Having found the place it said, "Come this way" Jesus, he is born As they entered and saw Jesus they praised his name They oiled his scalp many times, anointing his head with the oil of the sunflower Jesus, he is born They say, "Let us place his name in a position of honour Let us act reverently towards him for he comes to show us mercy It is the will of the spirits that you love us, Jesus, and we wish that we may be adopted into your family Jesus, he is born Dat klinkt toch anders. Manitou ontbreekt. Terecht, want dat was niet een God van de Hurons, maar van de Ojibwa. Het is een 'harder' lied geworden: de komst van Christus betekent ook een verlossing van de boze geesten. Je kunt je voorstellen dat de Jezuïeten die de Huron-indianen probeerden te bekeren dat zo inderdaad gezegd hebben. Het schattige konijnenbont is verdwenen, maar er is wel een echt Huron-gebruik voor in de plaats gekomen: het zalven van het hoofd. Het lijkt alsof de Jezuïeten dit Huron-gebruik hebben genoemd om het te kunnen associëren met de zalving van Christus. Ook al zit er een bevoogdende bijklank in de vertaling van Middleton, toch zijn veel 'native americans' blij met deze versie, omdat ook dat een oprechte poging tot inculturatie was. De vertaling van Middleton kan je ook zien als een reactie op een franse vertaling uit de 19e eeuw (Canada is ook franstalig) waarbij alle 'native-american'-elementen verdwenen zijn. Jesus est né Chrétiens, prenez courage Wat maakt dit nu uit voor het lied 'Toen midden in de wintertijd' uit het Liedboek 2013? In de hertaling van Joke Ribbers die daar staat ontbreken de verwijzingen naar 'jagers', 'chiefs'en konijnenbont. Alleen aan enkele zin kan je zien dat het uit een arctisch klimaat stamt, als er staat dat er 'geen vogel werd gehoord' staat. Dat slaat niet op het klimaat van Israël, ook niet op het klimaat van Nederland, maar op dat van Canada! Maar verder maakt het niet zo veel uit. Het lied van Joke Ribbers kan je verder zien als een zelfstandig kerstlied. (Deze hertaling kan ik hier helaas niet afdrukken om copyrightredenen). In 1997 sprak ik met Joke Ribbers over dit lied. Ze had toen net een nieuwe vertaling van dit lied voor de bundel Hoop van alle Volken gemaakt (zie hieronder). Ze bekende me dat ze, toen ze aan de eerdere vertaling werkte (die in het Liedboek 2013 terecht gekomen is), het lied niet goed begrepen had, omdat ze de achtergrond er niet van kende. Ze was blij dat ze ook de vertaling voor 'Hoop van alle Volken' kon maken omdat ze zo het lied meer recht kon doen (zie Hoop van alle Volken 99). . Als een toegift geef ik een hertaling in een 21e-eeuwse setting. The Lake Huron Carol 'Twas in the dark of wintertime when snowbirds all had fled The mighty world creator sent angel choirs instead Their light made highway lamps grow dim and lonely road crews heard the hymn Jesus your saviour is born, Jesus is born, in excelsis gloria! 'Twas in an old motel garage the tender babe was found A blanket from the Sally Ann had wrapped his beauty round Three refugees from distant lands lay gifts down from near-frozen hands Jesus your saviour is born, Jesus is born, in excelsis gloria! Oh people of the frozen earth in the land of Manitou The holy child of heaven and earth is born this day for you Through snow-filled nights this radiant boy can bring you warmth and peace and joy Jesus your saviour is born, Jesus is born, in excelsis gloria In Penetanguishene gloria; in Alpena, Michigan gloria; in Wikwemikong gloria! Coen Wessel Meer informatie over dit lied is te vinden op: cockburnproject.net en op Wikipedia . Een interview met een kenner van het Huron op deze pagina. Een YouTube-versie van het Huron-lied, uitgevoerd in Indiaanse stijl is te vinden op: YouTube. Bevat ook alternatieve Engelse en Franse vertalingen. De Hurontekst met een meer letterlijke vertaling is te vinden op deze webpagina. |