De Duitse theolooog Friedrich-Wilhelm Marquardt (1928-2002) heeft zich zijn hele leven ingezet voor een ommekeer in kerk en theologie. Theologen moeten gaan luisteren naar de slachtoffers van hun denken. Speciaal moeten ze in de leer gaan bij het jodendom. In de zeven banden van zijn dogmatiek (1988-1997) heeft hij dat gedaan: luisteren naar Joodse stemmen en die proberen te verwerken in het eigen christelijke spreken.

Goede inleidingen in de Duitse taal vindt u op de nieuwe website www.fwmarquardt.eu.

Het lijden van het Joodse volk en de christelijke theologie (1997) bevat een inleiding op het denken van F.-W. Marquardt en geeft een overzicht van enkele thema’s uit zijn dogmatiek. Iets minder uitgebreid is de lezing inleiding op de dogmatiek van F.-W. Marquardt  (1996), die op de betekenis van ‘Auschwitz’ voor zijn denken in gaat en een paar opmerkingen over de Nederlandse situatie bevat. In een interview  uit 1995 gaat Marquardt in op een aantal vragen naar aanleiding van zijn dogmatiek. Speciaal speciaal gaat hij in op het begrip ‘joods-christelijke dialoog’ en op de vraag naar de christelijke identiteit.

Een recent artikel met een goede inleiding op het leven en de dogmatiek van Marquardt is de lezing van 23 maart 2009 voor de Olterterperkring.

Institutionen des christlichen Hoffens  is een artikel ter gelegenheid van de 70^e verjaardag van F.-W. Marquardt in 1998. Een exegese van het verhaal over de weduwe Tabitha uit Handelingen laat zien hoe de nieuwtestamentische berichten de geschiedenissen van aartsmoeders en profeten herhalen, maar dat er ook een verschuiving optreedt. Het tweede deel van het artikel gaat in op het begrip ‘Evangelische Halacha’ en vraagt naar de mogelijkheden van geboden voor christenen. Een lezing in Antwerpen uit 2001 gaat daar verder op in, nu naar aanleiding van de Noachitische geboden (onder constructie).

Het land bij Marquardt en v.d. Beek gaat in op de betekenis van het land Israël voor christenen. Ik schets hierin de positie van Marquardt en van de Nederlandse theoloog A. van de Beek en geef tenslotte mijn eigen commentaar (Antwerpen 2004).

De Schul-weg van F.-W. Marquardt  is het meest complete artikel. Het beschrijft de theologische weg van Marquardt in drie stadia. Elk stadium heeft een ander hermeneutische vertrekpunt in de ontmoeting met het jodendom. In de jaren zestig is het zionisme de focus van zijn leren bij het jodendom. In de jaren zeventig en tachtig gaat het taaldenken van Martin Buber zijn dogmatische begrippen bepalen. Tenslotte zijn er aanzetten voor een derde stadium in de jaren negentig wanneer hij Talmoed gaat lezen en de joodse religieuze praktijk tot zich door laat dringen. Ik laat daarbij zien hoe zijn eigen thema van de levende actualiteit van het Woord van God in de hedendaagse existentie van een mens steeds zijn ontmoeting met het jodendom en de verwerking daarvan in zijn theologie heeft gekleurd (2003).

Voor verdere artikelen van en over Marquardt kunt u terecht bij de bibliografie van F.-W. Marquardt.

In het Nederlands verschenen twee boeken die de dogmatiek van F.-W. Marquardt inleiden. 'De gebroken hemel' (Meinema 1999) bevat een Nederlandstalige bloemlezing uit de dogmatiek voorzien van korte inleidingen. Het boek 'Alleen GOD kan spreken' van Wessel ten Boom (Kok Kampen 1997) beschrijft en becommentarieert de dogmatiek.

Marquardts zerbrechliche Theologisieren

In diesem Vortrag für den Marquardtkonferenz in Bonn (Juli 2008) skizziere ich wie Friedrich-Wilhelm Marquardt versuchte auf die Krisen des 20. Jahrhunderts zu reagieren. In diesem Zusammenhang möchte ich in kürze zeigen wie Marquardt in seiner Dogmatik über 'die Welt der Bibel' spricht und wie Karl Barth das 1916 tat.

Lesung in Aachen  am 23. Mai 2003 

Ich möchte in meinem Vortrag den Schul-Weg Marquardts gerne etwas näher skizzieren und mich dabei auf den Niederländischen Beitrag an diesem Weg konzentrieren. Es ist gerade dieser Niederländische Beitrag an Marquardts Schulweg , zu dem ich mich dann auch kritisch verhalten möchte.

Zie ook: Naar een Israëltheologie onder eigen verantwoordelijkheid

In dit artikel uit oktober 2006 kijk ik terug op de benaderingen in de Israëltheologie in de afgelopen eeuw en evalueer hen met het oog op de toekomst.